UFUGAJI WA SAMAKI

Na Augustino Chengula

UTANGULIZI

Ufugaji wa samaki unahusisha kuwafuga samaki katika mazingira tengefu (yasiyo ya

asili kwenye mabwawa au matangi) na kuwavuna

kwa aajili

ya kula katika familia au

kuwauza sokoni.

Histor

ia ya ufugaji wa

viumbe

-

maji inaonekana kuwepo tangu enzi za zamani sana.

Kaitka maandishi ya mkono yaliyoandikwa na Wachina wa kale karne ya 5 kabla ya

Kristo yanaonyesha kuwa Wachina walikuwa wanafuga samaki. Historia pia

inaonyesha kuwa ufugaji mkubwa ulijaribiwa na Wa

misri wakati wa Ufalme wa kati

(2052

-

1786 kabla ya Kristo)

japo hauonyeshi kama walifanikiwa na ufugaji huo.

Ufugaji aina ya Kombe ulifuatiwa na Warumi ambao kumbukumbu zake ziliwekwa

vizuri na umeendelezwa katika njia tofauti hata katika nyakati za sasa.N

jia nyingi za

ufugaji wa samaki za zamani inatofautiana sana na njia tunazoziona leo hii na tofauti

kubwa ni kwamba zamani waliwavua samaki wadogo toka mazingira asili na

kuwahamishia katika mazingira yaliyotengenezwa kwa kufugia.

Ufugaji wa huu wa kisasa

ulianza kutumiwa mnamo mwaka 1733 pale ambapo

mkulima wa Kijermani alipofanikiwa kukusanya m

ayai ya samaki, akayarutubisha na

kuyaangua kisha samaki hawa watoto wakapelekwa kwenye matangi au

mabwawa

ya kufugia samaki.

Mwanzoni ufugaji huu ulifanyika kwenye maji baridi na samaki wa

maji baridi na baadaye karne ya 20 hivi ufugaji wa maji

-

chumvi kwa kutumia samaki

wa maji

-

chumvi ulianza kwa vile ujuzi mpya ulikuwa umegunduliwa.

Historia ya ufugaji wa samaki Tanzania hauj

awekwa vizuri kwenye maandishi, lakini

kulingana na

Balarin (1985) anasema majaribio yalianza mnamo mwaka 1949 katika

mikoa ya Tanga (Korogwe) na Mwanza (Maly) ikionyesha kujengwa pia kwa

mabwawa mengi ya samaki. Lakini mabwawa haya yaliishia kutofanya kaz

i

kwasababu ya kukosa usimamiaji mzuri, matumizi ya technolojia isiyosahihi pamoja

na matatizo mengine kama ya ukame na miundo mbinu mibovu. Kulingana

na ripoti

iliyotolewa na FAO mwaka 1968 ilionyesha kuwa Tanzania ilikuwa na mabwawa 8

000 ya kufugia sama

ki japo mengine yalikuwa madogo yenye uzalishaji kidogo

kulingana pengine na usimamizi mbovu.

Mwaka 1967 serikali ya Tanzania ilianzisha kampeni ya kuhamasisha ufugaji wa

samaki, lakini ilishindikana kwasababu ya mipango mibovu na usimamizi mbovu.

Mwaka 19

72 kwa mara ya kwanza ufugaji wa samaki ulipewa umuhimu

kisera japo

sharia ilitungwa mwaka 1970. Mwaka 1997 sera ya ufugaji wa samaki ilipitishwa

iliyoipa kipaombele ufugaji wa samaki.

Ufugaji wa samaki Tanzania kwa sehemu kubwa unafanywa kama kazi ya zia

da na

wafugaji 17 100 wanafanya ufugaji wa maji baridi na 3 000 wa maji chumvi.

Kuna

takribani

mabwawa 14 100 yaliyo maeneo mbalimbali ya nchi yetu na wafugaji wengi

wa wale wafugaji wadogo wenye mabwawa yenye ukubwa wa mita za mraba 150.

Mgawanyo wa mabwa

wa katika nchi yetu unategemea sana vitu vifuatavyo;

upatikanaji wa maji, ardhi inayofaa kwa ufugaji wa samaki, uelewa na uhamasikaji

wa jamii ukitegemeana na umuhimu kiuchumi wa ufugaji wa samaki.

Kuna maeneo

manne Tanzania ambako ufugaji

wa samaki

umesha

miri

kwa kiasi fulani

(

una

mabwawa yanayozidi 1000

),

nayo

ni Ruvuma (4 942), Iringa (3 137), Mbeya (1 176)

na Kilimanjaro (1 660).

Mbali na kwamba kuna aina nyingi sana za samaki

wanaofugwa duniani, lakini katika nchi yetu ya Tanzania ni aina kuu mbili

zin

azofugwa ambazo ni pelage au tilapia na kambale. Chaguo hili la wafugaji wengi

wa aina hizi limetokana na urahisi wa kuwafuga hawa samaki kwa vile mahitaji yao

si makubwa sana.

Kwa nini

Mtanzania

ufuge samaki?

Kuna upungufu mkubwa sana

wa protini duniania na hasa katika nchi zinazoendelea

ikiwemo Tanzania inayotokana kwa asilimia kubwa na vyakula vya aina ya nyama.

Upungufu huu wa protini ambayo ni muhimu kwa maendeleo ya kiafya ya binadamu

hasa watoto wado

go na vijana wa umri chini ya

miaka 25 ambao wanahitaji kukuwa

kwa haraka. Ugonjwa wa Kwashako

kwa watoto ndiyo matokeo ya upungufu wa

protini mwilini.

Pia matumizi ya samaki na hasa mafuta ya samaki ambayo ndo yanatumika sana

kuwanywesha watoto wadogo yamethibitika kisayansi kuwa yana

saidia sana ukuaji

wa ubongo wa mwanadamu. Lakini pia uwepo wa kiwango kidogo sana cha

kolestero ambayo imeripotiwa kusababisha ugonjwa wa moyo kimepelekea

ongezeko la watu wanakula samaki.

Sababu zifuatazo hapa chini zinatoa jibu la kwa nini Mtanzania ufu

ge samaki;

-

Ongezeko kubwa la uhitaji wa samaki ndani na nje ya nchi yetu kunakofanya

samaki waliopa sasa kutotosheleza mahitaji.

-

Kupungua kwa samaki asili kwenye mito, maziwa na bahari kunakotokana na uvuvi

wa kupindukia na haramu.