NDIGANA KALI (EAST COAST FEVER)

Na Augustino Chengula

Utangulizi

Ndigana Kali ni ugonjwa hatari unaowapata ng’ombe wenye sifa ya homa kali,

kuvimba kwa matezi, upumuaji wa shida na vifo vingi hasa kwa ndama.

Ng’ombe

wa kienyeji hawapati kwa urahisi sana

ugonjwa huu ukilinganisha na wale wa kisasa

na hata madhara yake ni makubwa kwa ng’ombe wa kisasa. Ni ugonjwa

unaoenezwa na kupe wanaojulikana kitaalamu kwa jina la ‘

Rhipicephalus

appendiculatus’

wanao beba vijidudu vya ugonjwa vinavyoitwa

Theileria parva

kundi

la protozoa. Kupe hawa ni wale wanaopatikana kwenye masikio la ng’ombe wakiwa

na rangi ya kahawia (kupe sikio kahawia). Ugonjwa huu unapatikana zaidi katika

maeneo yenye mvua nyingi na joto yanayowezesha kupe hawa kuishi.

Kupe aina ya

Rhipicephal

us appendiculatus

(rangi ya kahawia) wanaobeba wadudu

wa Ndigana Kali. Kushoto ni kupe wa kiume na kulia ni wa kike.

Hawa ni kupe wanao beba wadudu wa Ndigana kali wakilishambulia sikio kwa

kupata chakula, wakati huo huo wadudu wa ugonjwa huacha na

kuenda kwenye tezi

ya karibu ya sikio (parotid) na kisha wadudu kusambaa mwili mzima.

Huu ni ugonjwa muhimu sana Afrika unaosababisha hasara kubwa sana kwa mfugaji

inayotokana na vifo vya ngombe pamoja na gharama kubwa zinazotumika

kukabiliana nao kama

vile dawa ya kuogeshea na miundo mbinu yake, uchanjaji na

gharama za matibabu. Ndigana Kali ni ugonjwa wa Afrika unaoyakumba maeneo

mengi; Afrika Kusini, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo, Swaziland, Zimbabwe,

Zambia, Tanzania, Kenya, na Uganda, Burundi, R

wanda, Malawi, Mozambique na

Sudni Kusini. Ugonjwa huu uliweza kulipotiwa kwa mara ya kwanza nje ya Afrika

katika visiwa vy Comoro mwaka 2003 na 2004 ukidhaniwa kupelekwa na ng’ombe

kutoka Tanzania waliopelekwa kibiashara.

Dalili za Ndigana Kali

-

Tangu ku

pe mwenye wadudu aume ng’ombe hadi kujitokeza kwa ugonjwa

huchukua wastani wa siku 8 hadi 12; waweza kwenda hadi wiki 3.